Lavanta Tarımı
İklim İstekleri
Lavanta, sıcağı seven ve önemli bir miktarda sıcaklığa ihtiyaç duyan bir bitkidir. Ortalama 230-245 gün devam eden vejetasyon süresince 3600°C toplam sıcaklığa ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda soğuğa dayanıklı bir bitkidir. Çok yıllık dalları -26°C’ye kadar dayanmaktadır. İlkbaharda günlük ortalama sıcaklar 7-8°C üzerinde olduğunda yeni yaprak ve sürgünler gelişir. Takvime göre bu aşama düşük rakımlarda Nisan ayının ilk 10 gününde, yükseklerde ise ayın ortasında başlamaktadır. Her sürgünde 5-10 çift yeni yapraklar oluşur ve bunlar yararlanılan kısımların beslenmesinde önemli rol oynar. Yeni yapraklar; ilkbaharda ve sonbaharda olmak üzere yılda iki kez oluşmaktadır. Lavantanın bu özelliğinden dolayı yapraklar daima yeşildirler.
Vejetasyon başlangıcından çiçeklenme başlangıcına kadar olan dönemdeki yağışlar, bitkinin daha iyi gelişmesine yardımcı olmaktadır. Çiçeklenme dönemindeki sakin, kuru ve güneşli havalarda ise eterik yağ miktarı artmaktadır.
Lavanta, ışığı seven bir bitkidir. İyi güneş gören güneye ve güney-doğuya bakan yamaçlarda en iyi gelişme göstermektedir. Gölgeye maruz kalmaları halinde bitkiler zayıf kalmakta, çiçek salkımları küçük ve az çiçekli, eterik yağ içeriği de daha düşük olmaktadır. (Trakya Tarımsal Araştırma Enst., 2019, Lavanta Yetiştiriciliği)
Toprak İstekleri ve Gübreleme
Lavanta bitkisi en iyi gelişimini; hafif, havalanmış ve besin maddelerince zengin topraklarda gösterir. Bunlar bayır ve dağ yamaçlarında alkali veya nötr reaksiyonlu olan kumlu ve taşlı topraklardır. Asitli, ağır, killi topraklar ve taban suyu yüksek alanlar lavanta yetiştirmek için uygun değildir.
Lavanta, 100 kg çiçek salkımı elde etmek için topraktan 1 kg azot, 0,3 kg fosfor ve 0,8 kg potasyum kaldırmaktadır. Gübreleme, toprağın bitki besin maddeleri bakımından mevcut rezervine bağlı olarak yapılmaktadır. Azot gübrelemesi dallanmayı teşvik etmek için erken ilkbaharda uygulanır. Sonbahardaki son sıra arası toprak işlemesi ile birlikte fosfor ve potasyum gübreleri verilmektedir
Çoğaltma
Lavanta bitkisi hem tohumla generatif (eşeyli), hem de çelikle vejetatif (eşeysiz) olarak üretilebilmektedir. Ancak tohumların zayıf çimlenmesi (lavender ve spika lavender bitkilerinde) ve hatta hiç tohum üretmemesi (lavandin bitkilerinde) nedeniyle çoğunlukla çelikle vejetatif olarak çoğaltılırlar. Lavanta yabancı tozlanan bir bitki olduğu için tohumla çoğaltma yapıldığında anaç çeşidin verim ve kalite özelliklerini koruyamamaktadır
Lavanta Üretim Alanının Tesisi
1 dekara yaklaşık olarak 2 bin civarında fide dikimi yapılmaktadır. Dikim aralık mesafeleri 30-40×140 cm olmalıdır. Sıra arası bırakılmasında, 140 cm mesafeden uzaklaştıkça standart traktörler ve ekipmanlar ile bakım ve hasat işlemleri zorlaşmakta, bu da ilave işgücü ya da ekipman yatırımları gerektirmektedir.
Lavandin üretiminde ise, bitkinin daha büyük kanopi oluşturması sebebiyle aralık ve mesafeler 50x200, 70x200, 100x200 gibi olmakta, Isparta’da 200x400, 300x400 gibi aralıklarla dikimler de yapılmaktadır. Bu kadar geniş aralıklarla dikimde sıra arası ve üzeri yabancı ot mücadelesi traktör ile daha pratik olarak yapılabilmektedir. Fakat bitkilerin tam verime ulaşma süresi uzun yıllar almakta, aynı zamanda tam verime girmiş parsellerde dahi bitki ile örtülü alanların az olması nedeniyle birim alandan alınan verim düşük olmakta, aynı zamanda makineli hasat yapılamamaktadır.
Lavanta fidelerinin 1 yaşlı olarak sonbaharda, Kasım-Aralık aylarında dikimi önerilir. İlkbaharda dikim yapılacaksa Şubat-Mart aylarında yapılmalı, Bitkilerin uyandığı döneme kadar dikim işi bitirilmelidir.
Dilim öncesi dizkapan ile 50-60 cm derinlikte bir toprak işlemesi, pulluk tabanı kırma ve köklerin rahat bir şekilde derinlere inebilmesi için faydalı olmaktadır.
Toprak analizi sonuçlarına göre gerekli kimyasal ya da organik gübreler, tarım kireci gibi takviyeler yapılarak, toprak yüzeysel olarak işlenir ve fide yatağı hazırlanır. Dikim el ile veya sıra arası-üzeri lavantaya göre ayarlanmış fide dikim makineleri ile yapılabilmektedir. Özellikle kırağıların düşmesinden sonra fideliklerden söküm yapılarak, çok vakit geçirmeden tarlaya dikimleri gerçekleştirilmelidir.